1 października obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych. Polska starzeje się najszybciej ze wszystkich krajów Europy. Niestety, starość u nas nie przebiega w dobrostanie. Towarzyszy jej wielochorobowość i niepełnosprawność, a co za tym idzie niesamodzielność.

Dr n. med. J. Twardowska-Rajewska - geriatra i  gerontolog, w artykule pt.:  "Słuch w podeszłym wieku" na portalu Zrozumieć starość pisze: "Jedną z częstych przyczyn niesprawności i niesamodzielności w podeszłym wieku jest niedosłuch lub głuchota. Na zaburzenia narządu słuchu cierpi 14% osób starszych (16% mężczyzn, 13% kobiet). "Normalne" słyszenie deklaruje 89% osób w wieku 65-69 lat i tylko 40% w wieku ponad 90 lat. Z aparatem słuchowym zaburzenia słuchu nadal odczuwa 30% osób powyżej 65. roku życia zaś całkowicie głuchych jest powyżej 1%. Aparatu słuchowego używa 2% osób poniżej 59. roku życia i 10% - powyżej 90. roku życia.

Głuchota starcza - presbyacusis

Jest ona wynikiem złożonego mechanizmu uszkodzenia - ubytkiem słuchu wolno postępującym, symetrycznym, obwodowym, nieprzewodzeniowym, o niewyjaśnionej przyczynie. Rozpoczyna się w wieku średnim lub starczym. (…)

Typy głuchoty starczej (według Crowe, Saxen, Schuknecht) przedstawiają się następująco:

• głuchota czuciowa - charakteryzują ją zmiany zanikowe narządu Cortiego (zakręt podstawowy ślimaka) z ubytkiem wysokich częstotliwości przy dobrym rozumieniu mowy;
• głuchota nerwowa - występuje w wyniku spadku liczby neuronów ślimaka (zakrętu podstawnego) z zaburzeniami rozumienia mowy
• głuchota mechaniczna - postępuje wolno, towarzyszą jej zmiany zanikowe prążka naczyniowego, przy braku zmian zwyrodnieniowych neuronów ślimaka; dobre rozumienie mowy obserwuje się do ubytku 50dB;
• głuchota metaboliczna - jest wynikiem procesu starzenia się, gdzie zaburzenia rozumienia mowy zależą od ubytku słuchu, przy braku adekwatnych zmian w uchu wewnętrznym.

W badaniu audiometrycznym wyróżnia się fenotypy audiometryczne głuchoty starczej (według Dubno, Schmidt, Eckert 2011):

• normalny - odpowiedni do wieku lub z nieznacznym uszkodzeniem słuchu w wyższych częstotliwościach ("przed-metaboliczny");
• metaboliczny - płaski ubytek słuchu 20dB w zakresie niższych częstotliwości i stopniowo narastający ubytek częstotliwości wyższych;
• czuciowy - prawidłowy dla częstotliwości niskich z ostrym spadkiem dla częstotliwości wyższych;
• mieszany - metaboliczno-czuciowy.

Podatność na uszkodzenia słuchu warunkują indywidualne czynniki genetyczne zwiększające podatność na zmiany związane z wiekiem - tzw. AHL (ang. age hearing loss) oraz na hałas NIHL (ang. noise hearing loss). Zwiększona podatność na rozwój AHL i NIHL może być warunkowana przez polimorfizmy wielogenowe, m.in. z grupy genów stresu oksydacyjnego, genów związanych z obiegiem jonów K+ w uchu wewnętrznym. Do innych czynników ryzyka należą: płeć męska, niewłaściwa dieta, nadciśnienie tętnicze, leki ototoksyczne (antybiotyki aminoglikozydowe, salicylany, leki moczopędne, chemioterapeutyki). Wśród objawów towarzyszących starczej głuchocie wymienia się: pogorszenie poziomu rozróżniania słów, zawroty głowy (presbyvertigo), szumy uszne (tinnitus), czyli wrażenia dźwiękowe, odbierane przez centralny układ nerwowy mimo braku stymulacji akustycznej.

Leczenie przewlekłych szumów usznych, które zaproponował Jastreboff - TRT (ang. tinnitus retraining therapy) polega na stworzeniu niskiego poziomu szumu szerokopasmowego, skierowanie uwagi na inne dźwięki wraz z terapią psychologiczną. Szymiec i Szyfter (2002) zwrócili uwagę na skuteczność cyfrowych aparatów słuchowych w leczeniu szumów usznych. Zaburzenia słuchu są tak częstą dysfunkcją w okresie starości, że diagnostyka w kierunku niedosłuchu powinna obejmować wszystkie osoby starsze - również nieaktywne zawodowo. Seniorzy bowiem często ukrywają niedosłuch i konieczność noszenia aparatów słuchowych traktują jako stygmat starzenia.

Konsekwencje psychologiczne i społeczne niedosłuchu osób starszych

Są one rozległe i znaczące. Otóż utrudnienie rozumienia mowy i komunikacji werbalnej jest istotą tzw. "głuchoty społecznej". Towarzyszącym problemem jest postępujące ograniczenie zdolności poznawczych (edukacja ustawiczna) z tzw. analfabetyzmem funkcjonalnym i utratą aktywności społecznej. Pojawia się obniżenie sprawności funkcjonalnej, utrata poczucia sprawstwa i autonomii, bezradność, pogorszenie samooceny, nastroju, ekskluzja społeczna i samotność. Wszystkie te czynniki powodują pogorszenie jakości życia (QL) i skrócenie oczekiwanego czasu trwania życia (LE).

Badania przesiewowe pod kątem diagnozy niedosłuchu winny obejmować:

• wywiad - dotyczący niedosłuchu, szumów usznych i zawrotów głowy;
• kwestionariusz wywiadu również dla członków rodziny badanego;
• badanie audiometryczne: tonu czystego, mowy oraz impedancyjne.

Porozumiewanie się z seniorami o upośledzonym słuchu

Powinno odbywać się według określonych zasad. Otóż należy eliminować konkurencyjne dźwięki. Mówca winien być zwrócony do słuchacza z dobrze oświetloną twarzą z wyrazistą mimiką, przy czym odległość od lepiej słyszącego lub zaprotezowanego ucha powinna nie przekraczać 90 cm. Należy mówić wyraźnie, wolno i parafrazować przy powtarzaniu. Pomocą mogą służyć indywidualne wzmacniacze mowy w aparatach telefonicznych, radioodbiornikach, telewizorach, a podczas kontaktów towarzyskich np. gry w karty można wykorzystać mikrofon i wzmacniacz.

Leczenie dysfunkcji narządu słuchu u osób starszych

Metodą wzmocnienia jest zastosowanie zaprotezowania za pomocą cyfrowego aparatu słuchowego, przy czym problemy adaptacyjne do protezy słuchu pozwala pokonać trening słuchowy. Problemy w rehabilitacji narządu słuchu w metodzie czytania mowy jako alternatywy aparatu słuchowego wynikać mogą z osłabienia ostrości wzroku i pamięci krótkotrwałej. Inną z metod, mającą niewielkie zastosowanie w tej grupie wiekowej jest fonowibracja czy przetwarzanie mowy i dźwięków na wibracje. Zawsze należy poszukiwać najlepszej metody indywidualnie dla każdego seniora, licząc się z koniecznością pokonania problemów psychicznych i psychologicznych przez audiologa. Niezbędna jest tu współpraca z rodziną i jej pomoc.

Wśród aparatów słuchowych poza zausznymi i okularowymi częściej stosowane są wewnątrzuszne, a także aparaty przenoszące sygnał dźwiękowy z upośledzonego ucha (CROS, BICROS). Aparaty pudełkowe przydatne są dla osób z upośledzonymi ruchami precyzyjnymi. Wykorzystywane są również modele geriatryczne zdalnie sterowane, z włącznikiem T do porozumiewania telefonicznego, aparaty z automatyczną regulacją wzmocnienia oraz - w przypadku niemożności założenia aparatu wewnątrzusznego - aparaty działające na przewodnictwo kostne. Wszczepy ślimakowate stosowane są w przypadku głębokiej głuchoty przy nieskuteczności silnych aparatów słuchowych, jednak ich ograniczone zastosowanie wynika z wysokich kosztów urządzenia oraz konieczności długotrwałej rehabilitacji po zabiegu wszczepienia implantu. Niezaprzeczalnie, oferują najlepszą jakość leczenia dysfunkcji i wysoką jakość życia, zapewniają inkluzję społeczną.

Zaburzeń słuchu u osób starszych nie należy traktować jako tzw. schorzeń z powodu starości i trzeba je starannie diagnozować i leczyć. Zaniechanie jest bowiem nieetyczne z punktu widzenia jednostki i społecznie naganne. Zgodnie z teorią "biegu życia" (ang. life-span) człowiek ma prawo do najwyższej jakości życia aż do ostatniego oddechu."

Źródło: www.zrozumiecstarosc.pl